|
|
|
|
Zambrów to miasto powiatowe położone w południowo-zachodniej części woj. podlaskiego,
na Wysoczyźnie Wysokomazowieckiej, nad Jabłonką (lewy dopływ Narwi). W 2002 r.- 24,5
tys. mieszkańców;
Pierwsze wzmianki o Zambrowie pochodzą z 1405 r. Własność książąt mazowieckich;
prawa miejskie od 1430. Największy rozwój Zambrowa nastąpił na przełomie XV i XVI w.
(jarmarki, piwowarstwo); miasto podupadło w XVII wieku. W 1795 r. siedziba powiatu
(ponownie w latach 1955 - 75 i od 1999 r.). Od 1795 r. w zaborze pruskim, od 1807 roku
w Księstwie Warszawskim, od 1815 r. w Królestwie Polskim. Od połowy XIX w. ponowny rozwój
gospodarczy (przemysł młynarski, garnizonowy); W latach 1870 - 1919 Zambrów został
pozbawiony praw miejskich;
|
 |
|
 |
|
W dniach 10 - 13 września 1939 zacięte walki obronne; 13 - 14 września Niemcy
rozstrzelali 200 jeńców polskich i 50 osób cywilnych.; w czasie okupacji niemieckiej 1939
- 42 obóz jeniecki. W 1939 r. obóz przejściowy dla jeńców polskich, I - IX 1942 dla
jeńców sowieckich (z ponad ponad 3,6 tys. osób większość zginęła na miejscu); 1941 - 43
getto, z ponad 4 tys. osób, kilkaset Niemcy rozstrzelali na miejscu, ok. 2 tys. wywieźli
do obozu zagłady w Treblince (ok. 50 km. od Zambrowa), pozostałe zbiegły, obóz przejściowy
dla Żydów (z ponad 20 tys. osób, część zginęła na miejscu, pozostali wywiezieni do obozu
zagłady w Treblince; 1941 - 44 obóz pracy przymusowej dla Polaków (ponad 2 tys. osób)
i 1942 - 44 dla Żydów. Więcej na temat historii Zambrowa na stronach
UM Zambrów
Fragmenty opracowania autorstwa kpt. Władysława Glapińskiego sprzed ponad 70
lat zaczerpnięte z pisma "Jednodniówka" wydawanego przez Szkołę Podchorążych Rezerwy w
Zambrowie (ze zbiorów Regionalnej Izby Historycznej w Zambrowie)
"Nadchodzi rok 1926 (...) Obecność 71 Pułku Piechoty powoli zaczyna ożywiać
w mieście handel, warsztaty rzemieślnicze ruszają z miejsca, a zapotrzebowanie artykułów
niezbędnych dla wojska i rodzin wojskowych, stale zaczyna rosnąć (...)
Uroczystości urządzone przez wojsko, w których z zapałem bierze udział społeczeństwo
miejscowe i okoliczne, zmieniają nastroje w mieście. Od czasu do czasu na cele dobroczynne
i oświatowe wojsko aranżuje imprezy kulturalne i sportowe. Podniszczone przez wojnę i
zaniedbane domy zmieniają swoje zewnętrzne szaty na lepsze. Magistrat zaczyna troszczyć
się o wygody i upiększenie miasta. W roku 1927, dzięki staraniom dowódcy 71 Pułku Piechoty
pułkownika dyplomowanego Romana Borzęckiego, powstaje w koszarach prowizoryczna elektrownia.
|
 |
|
 |
|
Równocześnie rozpoczyna się budowa budynku po przyszłą elektrownię wojskową. Wkrótce całe
koszary i łącząca je z miastem ulica Czyżewska otrzymuje oświetlenie. W następnym roku
zaczyna rozwijać szeroką działalność założone przez p. Janinę Borzęcka, żonę dowódcy pułku,
Koło Polskiego Białego Krzyża, jedna z najniezbędniejszych placówek, której zadaniem jest
otoczyć należną opieką żołnierza, pochodzącego z kresów Rzeczypospolitej. Równocześnie
wznawia swą intensywną pracę Związek Strzelecki, by kultywować tradycję dawnego sprzed
wojny światowej Związku Strzeleckiego, i z każdym dniem powiększać liczbę swych członków.
Ponieważ w związku z rozwojem prac oświatowych coraz mocniej daje się odczuwać brak
odpowiedniego lokalu, gdzie by te prace mogły się skupiać, Komendant Garnizonu podejmuje
myśl wybudowania odpowiedniego budynku na kino i teatr. W sierpniu 1929 roku powstaje na
terenie koszar, frontem do ulicy Czyżewskiej, duży półokrągły budynek na 500 miejsc.
Mniej więcej w tym samym czasie gdy Burmistrzem był p. Bagiński obsadza się drzewkami
rynek miasta i główniejsze ulice, powstają chodniki, studnia artezyjska, cegielnia miejska,
kiszkarnia przy rzeźni i budynek pod przyszłą elektrownię miejską.
Do czerwca 1929 roku Zambrów daleko posunął się naprzód w swych urządzeniach i inne
przybrał oblicze (...) Zambrów ma swoich bohaterów z roku 1863. Ku upamiętnieniu
dziesięciolecia Niepodległości Polski, pułkownik Borzęcki rzuca myśl ufundowania pomnika
powstańcom. Pod jego przywództwem zawiązuje się w mieście komitet. Przy poparciu magistratu,
który asygnuje na ten cel z kasy miejskiej 300 złotych, rozpoczyna się akcja zbierania
dobrowolnych ofiar. Udział w ofiarach bierze wojsko, całe społeczeństwo zambrowskie i
obywatele okolicy. mając zapewnione środki komitet przystępuje do wykończenia projektu
pomnika (...) Wykańcza się dzieło budowy pomnika powstańców 1863 roku. Stoi on na środku
rynku. Odsłonięcie jego oraz przekazanie miastu przez przewodniczącego komitetu, dowódcę
71 p.p. Romana Borzęckiego, odbyło się w dniu 25 października 1930 roku."
|
 |
|
 |
|
|
